Geçmiş, Bugün ve Gelecek: Geçmişten Geleceğe Taşınan O İzler “Karbon Ayak İzi”

Temel olarak karbon ayak izi, üretim ve tüketim faaliyetleri sonucunda oluşan sera gazlarının (karbondioksit, metan, diazot oksit, sülfür heksaflorit, hidroflorokarbonlar, kloroflorokarbonlar) karbondioksit cinsinden doğa üzerinde bıraktığı etkinin hesaplanmasıdır. Peki ne ifade etmektedir, ne anlatmaktadır bize bu terim? Bir patikada adım adım yol alırken veya karla örtülmüş yollarda keyifle yürürken ardımızda kalan izler kadar masum mudur?

Havadaki karbon, farklı türde gazların atmosferde asılı kalmasına neden olarak yeterli hava sirkülasyonunun sağlanamamasına sebep olur ve atmosfer özelliğini bozan radikaller oluşur. Kloroflorokarbon türevi bu gazlar güneş ışınlarıyla birleşerek ozon moleküllerini parçaladığında, ozon tabakasındaki ozon yoğunluğu azalmaya başlar ve milyonlarca kilometrelik yolculuğun ardından zararlı ışınlar direkt olarak dünyamıza yansır. Bu ışınların bir kısmının dünyaya ulaştıktan sonra uzaya geri yansıması gerekirken başta karbondioksit, metan ve su buharı etkisiyle atmosferde tutulur. Sonucunda da dünyanın ısısı artmaya başlar.

Faaliyetler doğrudan ya da dolaylı olarak sera gazı salımına neden olabilir. Sera gazı salımı endüstriyel süreçler, ulaşım, ısınma, aydınlanma, pişirme ve hayvancılık vb. faaliyetleri sonucu oluşur ve atmosfere salınan eşdeğer karbondioksit miktarı günden güne artmaktadır.

Karbondioksit oranındaki artış devam ettikçe rekor sıcaklıklar, kuraklıklar veya seller istisnai yaşanan olaylar olmaktan çıkarak rutin bir halde hayatımızda yer alacaktır. İklim değişikliğiyle beraber, soluduğumuz havadan yaşam için elzem olan en temel ihtiyaçlarımıza kadar her şeyi kaybedebiliriz. Bulunduğumuz seviyede, emisyon azaltmaya yönelik faaliyetler hayata geçse bile küresel sıcaklık artışının 20 yıl içerisinde 1,5 ℃’yi aşması öngörülüyor. 1,5 ℃’yi sınırlandırmak için ise 2030 yılına kadar emisyonları yarıya indirmek ve 2050’ ye kadar karbon nötr olma hedefine ulaşılması gerekiyor.

Karbon ayak izi ölçümleri bireysel, kurumsal, bölgesel vb ölçekte yapılabilir. Genellikle yıl bazında ton cinsinden çalışmalar yapılmaktadır. Endüstriyel tesisler için ürün imal edilirken kullanılan kömür, doğalgaz, petrol vs. yakıtlar direkt karbon salımına sebebiyet verirken; şirket araçlarının yakıt türü, iş seyahatleri, elektrik ve su kullanım miktarları ve jeneratör yakıtı gibi parametreler dolaylı karbon emisyonuna neden olmaktadır. Dolaylı salıma neden olan endüstriyel süreçlerin karbon salımında payı büyüktür.

Küresel ısınmayla uluslararası düzeyde mücadele edebilmek için 1997 yılında Kyoto Protokolü imzalanmış 2005 yılında uygulamaya geçilmiştir. ISO (Dünya Standartlar Örgütü) sera gazı emisyonları ile ilgili ISO 14064, karbon ayak izi hesaplamaları içinse ISO 14064-1’ i yayınlamıştır. Sera gazı salınımı takibi hakkında yönetmelik 2014 yılında ülkemizde, Avrupa Birliği uyum süreci kapsamında yürürlüğe girmiştir.

Anlaşıldığı gibi karbon ayak izinin ana nedeni insan faaliyetleridir. İnsanoğlunun felaketi yine kendisi olmaktadır, yani felaket bizleriz. Durumun ciddiyeti göz önünde bulundurulduğunda bu konu kurumsal ve bireysel anlamda günlük konuşmalarımızda yer almalı, farkındalık arttırılmalı ve herkes elini taşın altına koymalıdır.

Karbon Ayak İzini Azaltmak İçin Kurumlar Ne Yapabilir?

Etkili Atık Yönetimi Yapmak

Yeşil Alanları Korumak ve Geliştirmek

Ağaçlandırma Çalışmaları Yapmak

Karbon Ayak İzinin Azaltılması Hususunda Bilinçlendirme Çalışmaları Yapmak

Enerji Verimliliği Sağlayacak Teknolojiler Kullanmak ve Üretmek

Yıllık Olarak Karbon Ayak İzini Hesaplamak, Verileri Şeffaf Şekilde Kamuoyu İle Paylaşmak

Fosil Yakıt Yerine Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanmak

Karbon Yakalama ve Depolama Teknolojileri Geliştirmek.

Karbon Ayak İzini Azaltmak İçin Bireysel Olarak Ne Yapılabilir?

Toplu taşımayı tercih etmek

Bireysel araçlarda birden fazla kişiyle seyahat etmek